Ελεαβούλκος, Θεοφάνης

(16ος αι.). Λόγιος, μοναχός και δάσκαλος, από τους πρωιμότερους της περιόδου της τουρκοκρατίας. Δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση του. Είναι γνωστό πάντως ότι αρχικά ονομαζόταν Θωμάς και ότι ο πατέρας του καταγόταν από την Κορώνη της Μεσσηνίας. Συχνά μνημονεύεται και με το δεύτερο επώνυμο Νοταράς. Ως δάσκαλος και οφικιάλιος του οικουμενικού πατριαρχείου (ιεροκήρυκας και μέγας ρήτωρ) έδρασε στην Κωνσταντινούπολη περίπου στα μέσα του 16ου αι. Χαρακτήρας άκαμπτος και οξύθυμος, ήρθε σε ρήξη με τον πατριάρχη Διονύσιο Β’ και αναγκάστηκε να καταφύγει στο Άγιον Όρος. Πέθανε στη Βέροια. Πριν από την εγκατάστασή του στην Κωνσταντινούπολη ή ίσως μετά την παραμονή του στο Άγιον Όρος, έδρασε ως δάσκαλος στη Χίο. Μαθητές του υπήρξαν πολλοί δάσκαλοι και κληρικοί που διακρίθηκαν για τη μόρφωσή τους κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 16ου αι. Αυτή ήταν η σπουδαιότερη υπηρεσία που προσέφερε ο Ε. Κάποιος από αυτούς τους μαθητές του έγραψε το εξής ενδιαφέρον σημείωμα σε ένα παλιό χειρόγραφο: «Ο μακαρίτης ο Θεοφάνης ο Ελεαβούλκος έναν καιρό εδίδασκε εις την Χίον τα γραμματικά πολλά παιδιά Χιώτικα, τα οποία εμάθασι καλά και επρόκοψαν και μετά ταύτα εσπάρθησαν εις τον κόσμον και ενθυμούνται τον διά την σοφίαν την πολλή και ο θεός να τον αναπαύσει εις καλόν τόπον». Από τα έργα του Ε. σώθηκαν πολύ λίγα: μία-δύο ηθικοδιδακτικές πραγματείες, ορισμένοι λόγοι και επιστολές του, από τις οποίες φαίνεται όχι μόνο ο μαχητικός χαρακτήρας του, αλλά και η έξοχη ελληνομάθειά του.